Echte liefde verdwijnt niet, ze verandert van vorm

Column Doortje van der Lee: Founder Life. Productions

Echte liefde verdwijnt niet, ze verandert van vorm

Hoe je rouwverwerking met kinderen bespreekt

Sinds ik mijn boek over rouwverwerking voor jonge kinderen schreef, krijg ik vaak de vraag van ouders en grootouders hoe ze ‘dat’ onderwerp het beste kunnen aansnijden. Begrijpelijk. Hoe praat je over zoiets groots als je kind nog maar net het verschil kent tussen gisteren en morgen? Wat zeg je tegen een ouder kind als je zelf zoekende bent in je verdriet en het uiten daarvan?

Toch is mijn antwoord altijd eenvoudig: wat wíl je zeggen? Als je dichtbij jezelf blijft, ontstaat het gesprek vaak vanzelf. Ouders vertellen me dan hoe ze iemand missen, herinneringen ophalen en hun liefde uitspreken. Dat ís precies waar het om draait. Kinderen hebben niet veel meer nodig dan die oprechte woorden en de ruimte om mee te voelen.

Voor wie toch graag wat houvast heeft, deel ik drie eenvoudige maar liefdevolle tips. Dingen die je waarschijnlijk al doet, maar die juist in tijden van verlies een steuntje in de rug kunnen zijn.

Voorkom dat ‘de dood’ een taboe wordt Kinderen observeren en kopiëren ons gedrag. Hoe wij omgaan met moeilijke thema’s, bepaalt hoe zij dat leren doen. Als wij stilvallen of om de dood heen draaien, voelen kinderen haarfijn aan dat het een ‘beladen’ onderwerp is. Terwijl juist openheid hen helpt. Je hoeft het niet mooier te maken dan het is. Laat gewoon zien dat dood, verdriet en missen erbij horen. Dat het oké is om te huilen, maar ook om te lachen om herinneringen. Zo wordt verlies geen eng of vreemd onderwerp, maar iets waarover gepraat mag worden.

Deel herinneringen – juist de kleine dingen Verhalen geven betekenis aan gemis. Door anekdotes te vertellen over degene die er niet meer is, geef je kinderen een tastbaar beeld. Het hoeft niet groots of zwaar te zijn. ‘Weet je nog dat opa altijd zijn sleutels vergat?’ Of: ‘Oma kon zó hard lachen om haar eigen grapjes.’ Zulke kleine herinneringen maken iemand levend in het hoofd en hart van een kind. Pak er foto’s of voorwerpen bij, blader samen door een album, of geef een plekje aan iets wat van diegene was. Zo creëer je een warme, vertrouwde manier om met verlies om te gaan.

Gebruik de kracht van verbeelding en fantasie Kinderen beschikken over een prachtige superkracht: hun verbeelding. Waar wij volwassenen soms vastlopen in rationele verklaringen, vinden kinderen moeiteloos hun eigen betekenis. Prentenboeken helpen daarbij. Verhalen waarin fantasie de ruimte krijgt, maken het makkelijker om te praten over waar iemand nu is, of wat missen betekent. Vaak komen er dan verrassende vragen of grappige opmerkingen die het gesprek luchtig houden. Hoe meer ruimte je geeft aan hun fantasie, hoe meer kinderen het verlies op hun eigen manier kunnen begrijpen en verwerken.

Rouw hoeft geen moeilijk of zwaar gesprek te zijn. Het hoeft niet perfect, het hoeft alleen maar echt te zijn. Als schrijfster van Waar is Epi? en uitgever gespecialiseerd in het bespreekbaar maken van grote thema’s voor kinderen, zie ik keer op keer dat kinderen ons verrassen in hun veerkracht. Geef woorden aan je liefde, deel herinneringen, stel vragen en laat stiltes ook bestaan. Want echte liefde verdwijnt niet, ze verandert van vorm. In verhalen, in kleine gebaren, in wat we voelen maar niet altijd kunnen uitleggen. En juist dat begrijpt een kind vaak beter dan wij denken.

Wil je specifieke leestips om rouwverwerking te bespreken thuis of in de klas? Neem contact op en we helpen je graag verder.

Doortje van der Lee

Oprichter Life. Productions
www.life-productions.nl

Over Doortje van der Lee

Doortje is uitgever en schrijver, en woont met haar man en twee kinderen in Amsterdam. Na een persoonlijk verlies schreef ze Waar is Epi?, een prentenboek dat dood en rouw op een liefdevolle en toegankelijke manier bespreekbaar maakt. Met haar uitgeverij Life. Productions helpt ze grote thema’s en beladen onderwerpen terug te brengen tot wat ze in essentie zijn: vragen die gehoord mogen worden en gesprekken die gevoerd moeten worden. Zo biedt ze kinderen én volwassenen houvast om door het leven te navigeren en op te groeien tot autonome, veerkrachtige mensen.